علوم انسانی و برنامه ریزی توسعه

در این دفتر، در هیچ‌جا از علوم انسانی و اجتماعی دفاع نشده است. من از دانشمندان علوم اجتماعی در کشور (و نه از علمشان) دفاع کرده‌ام؛ ولی ظاهراً آن‌ها نیازی به این دفاع نداشته‌اند و ندارند. علوم اجتماعی در جهان توسعه‌نیافته و روبه‌توسعه، اصلاً نمی‌تواند از خود دفاع کند؛ زیرا روگرفتِ علم است و چنین علمی نیروی تصرف و تغییر ندارد؛ اما می‌تواند فرهنگ‌های غیرغربی را از اثر بیندازد. روگرفت علم، علمی است که در عالم زندگی مردمان ریشه نکرده است. این علم به‌جای اینکه فهم و زبان را جان و نشاط بخشد، آن را ضعیف و پریشان می‌کند و فهم و درک ضعیف و زبان نارسا، برخلاف انتظار، صورت‌بخش و کارساز نیست. دانشمندان علوم اجتماعی در طلب علمی که بیشترین اثرش ایجاد تغییر در فهم مردمان و احیاناً ایجاد آشوب در آن است، نبوده‌اند. آن‌ها علمی را طلب کرده‌اند که با آن، بعضی بحران‌های غرب و جهان متجدد درمان شده است و شاید دریافته‌اند که گسترش تجدد در جهان، که معمولاً به توسعۀ اجتماعی و اقتصادی و توسعۀ پایدار تعبیر می‌شود، بدون علوم انسانی و اجتماعی امکان ندارد. اما بهره‌ای که ما از علوم انسانی و اجتماعی برده‌ایم و صورتی که این علوم در جهان توسعه‌نیافته پیدا کرده‌اند، امر دیگری است که به قصد و نیت دانشمندان ربطی ندارد.