تمایز میان امر سکولار و امر عرفی؛ بازخوانی تفکر شیعی-ایرانی در بستر پساانقلابی ایران

کتاب حاضر، بسط و توسعۀ این ایدۀ محوری است که در برابر دین سیاسی که درصدد دولتی کردن و دستگاه‌مند کردن دین است، چارۀ کار، پناه بردن به دامان الهیات پروتستان یا قرائت‌های کاتولیسیستی از دین نیست که متضمن رانده شدن دین به ساحت خصوصی هستند؛ بلکه باید به امر عرفی که البته نباید آن را با امر سکولار خلط کرد، رجعت نمود. امر عرفی، عرصه‌ای زمانمند، مکانمند، تاریخ‌مند و زمینه‌محور است که می‌تواند مجرا و بستر مناسبی جهت تحقق دین مدنی و سیاست دینی باشد. در تلقی دین به‌مثابه امر عرفی، این جمعیت‌های جامعه هستند که به‌مثابه سوژه‌های خودآیین، دیالکتیکی میان سوژۀ فردی و سوژۀ جمعی برقرار می‌کنند و جامعۀ مردمان را جایگزین جامعۀ توده‌ای می‌کنند. در این قرائت کارناوالیستی، جامعه‌محور و زمینه‌محور از دین است که دولت کمتر حکومت می‌کند. این اعضای گونه‌گون و متکثر جامعه هستند که به‌عنوان چرخ‌های خود‌چرخ، از خود حقیقی و وجودی خویش مراقبت می‌کنند.