فلسفۀ اسلامی و جنبش های ملی ایرانیان در آینۀ الهیات سیاسی

تاریخ ایران و خاورمیانه، انباشتی چند هزارساله از رویدادها، اشخاص و دولت‌هاست. نویسنده این تاریخ را «تاریخ کشکولی» نامیده است، زیرا هیچ مفصل‌بندی و چارچوب نظری‌ای در این تاریخ وجود ندارد. این تاریخ گویی بختکی ازلی‌ست از بازی‌هایی مقدر و بازیگرانی رنجور. اندک نظریه‌پردازانی هم که در دوران معاصر تلاش‌هایی در باب فهم منطق آن کرده‌اند، به دلیل اینکه نظریاتشان ترجمۀ الگوهای غربیانی بوده که اصولاً دغدغۀ این تاریخ را نداشته‌اند، به بیراهه رفته‌اند. نظریاتی چون «شیوۀ تولید آسیایی» یا «سلطانیسم شرقی» یا «جامعۀ کلنگی»، همگی به این ضعف مبتلا هستند. برخی دیگر از نظریات مشکل فرمی و روش‌شناسی دارند، مانند نظریات عابدالجابری در مورد «عقل عربی» که به دلیل روش ساختارگرا و غیر تاریخی‌اش، قادر نیست جنبه‌های متفاوت تمدن اسلامی را گرد آورد و به ناچار به سرازیری حذف و قوم‌گرایی بی‌مبنا فرو می‌غلتد. با توجه به این پیشینه، نویسنده قصد داشته است نوعی دیالکتیک شرقی برای گشودن بختک تاریخ شرق فراهم کند؛ تا ببینیم نرد الهۀ حقیقت چه اندازه با آن می‌خواند…