مثنوی آدم ها (دفتر پنجم: در نفی سیطرۀ منطق و استدلال)

فرآیند دریافت‌های بشری در پرتو پارادایم‌های روانی

دفترهای پیشین مثنوی آدم‌ها، حرف‌های کم یا بیش پراکنده‌ی بنده درباره لایه‌های وجودیِ آدم‌ها بود؛ اما این دفتر، در پیِ بیانِ یک ره‌ْیافتِ مشخص و تا حدی تازه ا‌‌ست: «رَوَندِ دریافت‌های (به ویژه ژرفِ] انسان‌ها،‌ در اساس و بنیاد، در پرتوِ پارادایم‌های روانی، و نه متکی به رَوَندهای منطقی و علمی‌ رخ می‌دهد.». علم و منطق، فقط بخشِ رُویه‌ی لایه‌های وجودیِ آدمیان را هدف می‌گیرد. آن‌چه مهم‌تر و مقدم‌تر است، جذب و جذابیت‌های روانی‌ست. آدم‌ها نخست جذب می‌شوند (حتی به خودِ علم و منطق)؛ آن‌گاه منطق‌سازی یا منطق‌تراشی و علم‌‌ورزی می‌کنند. و این، البته، ممکن است در خودآگاه یا ناخودآگاهِ بشر رخ دهد. اساساً اعتبارِ همین علم و منطق نیز به چیزی‌ بیرون از خودشان (یعنی اعتماد) است. همه‌ی سخن این است که انسان‌ها، نخست، در گذرِ زمان و به آهستگی، و پیدا و ناپیدا، جذبِ باوری عقلی یا منطقی یا دینی یا علمی می‌شوند؛ سپس به پردازشِ آن‌ها دست می‌زنند.