مرگ در تفکر چخوف

چخوف هستی‌شناسی خاص خود را بنا می‌‌کند و متناسب با معرفت‌‌شناسی خود قلم می‌زند. با او سیاق و محتوای داستان‌کوتاه‌نویسی پیشین کم‌رنگ می‌شود؛ زیرا با وی راهی برای دسترسی به محتویات حیات و ممات در قالبی موجز فراهم می‌‌آید. ذهن باردار و طناز او آموزه‌های اساطیری و تاریخی و قومی و اجتماعی رسوب‌کرده را بازاندیشی می‌کند و در مجرای ستبر آثار خویش به جریان می‌اندازد. چخوف فیلسوف نیست، اما اسلوب تفکر او گرفتار فلسفه است و همانند فلاسفه در جهانی وارونه زیست می‌کند. در نظر او مرگ به‌مثابۀ افقی است که تمامی ارزش‌ها و اصالت‌ها را عیان می‌‌سازد و سرشت انسان را در جهت نیل به کشف معنای هستی سمت و سوق می‌دهد. دایرۀ شمول حلقه‌های اندیشگی ما، سرشار از تورم نظریه است، اما مرگ‌آگاهی در یک درنگ جانانه، تمامی آن‌ها را تعلیق کرده و به صلای تهنیت مرگ پاسخ می‌دهد. اندراج مرگ و مرگ‌آگاهی در منطق مدنیت امروز، جدول زمانی مهیب زندگی بشر را دگرگون خواهد ساخت و با گسست از اقتباس‌های ناموجه مدرن، انشای حقیقت خواهد کرد. از آن سو، طرد مرگ‌آگاهی، مرز گفتمان انسان و هستی را گرفتار طغیانی خواهد ساخت که نهفت باغ هستی به محاق رود و شیوۀ بی‌دوام و نامتجانس زیست در زیر رواق فیروزه‌ای آسمان، همچنان دچار حرمان و گرانجانی باقی ماند. حال اما فراموشی هول‌انگیزتر از مرگ است؛ زیرا افق مقنن هستی را به نفع نیروهای حاکم بر سرنوشت خواهد بست؛ چونان که عقلانیت تکنولوژیک بسته است. ابرام چخوف و متفکران و عرفا بر مرگ و مرگ‌آگاهی، بدان دلیل است که اهتمام دارند اصول و احکام جزمی تبجیلی پیشین را در وجه آیرونی کمیک، آیرونی لفظ و آیرونی موقعیت عیان سازند.